Kader Gayrete Aşık Değil

ilayda ilayda

  Kader denen kavram, yorgun ruhların sığındığı bir ilüzyondan ibaret olabilir. Çünkü insan, çaresiz kaldığında anlam icat eder; başaramadığında kaderi suçlar, başardığında ise kendi gayretini över. Ama gerçek şu ki, bu iki ucun ortasında varoluşun sert yüzü vardır: teslimiyetle çırpınışın iç içe geçtiği o gri alan.

 İnsan, kendi acziyetinin üzerine şiir yazmakta ustadır. “Kader” adını verdiği kavram, çoğu zaman başarısızlıklarını süslediği en güzel yalandır. Çünkü insan ne zaman durur, ne zaman bocalar, ne zaman yolun sonunu göremez hale gelirse, orada bir “yazgı”nın varlığına sarılır. Bu, bilinmeze duyulan hayranlıktan değil, bilinmeyeni taşımaya duyulan korkudan doğar. İnsan, sorumluluğu doğaüstüne havale ederek vicdanını aklamaya çalışır. Kader böyle doğar; bilinçten kaçışın kutsal ilan edilmesidir. İnsan, kendi yazgısını okuduğunu sanırken, çoğu zaman başkasının kalemini kutsar. “Kader” der, çünkü sorumluluğun ağırlığı altında ezilmek yerine, görünmeyen bir elin çizdiği yolu takip etmeyi seçmek daha kolaydır. Oysa kader, çoğu kez bir tembellik biçimidir; insanın kendi acizliğine anlam katma çabasıdır.İnsanın trajedisi, sınırsız bir irade arzulayıp, aynı zamanda tüm hatalarının yükünü kadere devretme arzusudur. İşte bu yüzden kader, çoğu zaman tembelliğin estetikle cilalanmış biçimidir. Oysaki gayret, bu mitin en sert düşmanıdır. Çünkü gayret eden, “çizilmiş yazgı”yı reddeder, bu da insanın kendi varlığına attığı en kesin imzadır.

 Gayret, kaderin aksine hesap sorar. “Olduğu için değil, yaptığım için oldu,” der. Gayret varsa, sonuç rastlantı değildir; kaderin değil, seçimin ürünüdür. Ve işte burada asıl soru doğar: Eğer gayret, sonucu değiştirebiliyorsa, kader neye hizmet eder? İnsan kendi eylemleriyle geleceği biçimlendirebiliyorsa, “önceden yazılmış” olan nedir? Belki de kader, hiç var olmadı. Sadece var olmasını istedik, çünkü bu, hayatı taşımanın daha konforlu bir yoluydu. “Böyle olması gerekiyordu,” dedik. Çünkü “benim yüzümden oldu” demek için gereken içsel ağırlık, herkesin kaldıramayacağı kadar keskindi. Ama gerçek cesaret, bu ağırlığı omuzlamakta yatar. Kader, tanrısallaştırılmış bir kaçış yoludur; gayret ise insanın tanrısal yönüdür. Ve bu iki güç aynı evrende barınamaz.

 İnsan, çabaladıkça kader diye bir şeyin olmadığını kanıtlar. Kalem elindeyken yazılmış bir hikâyeye inanmaz. Her adımıyla yeniden yazmaya başlar. O yüzden, kader gayrete aşık değildir; ondan nefret eder, çekinir. Eğer kader gerçekten varsa, o zaman gayret sadece bir illüzyondur. Ama eğer gayretin sonucu bir şeyleri değiştiriyorsa, kader yalandır. Kader, insanın kendi özgürlüğünü kaldıramadığında icat ettiği basit bir yalandır. En yerinde sorular ise hâlâ cevapsızdır:

Eğer bir şeyin değişebileceğini biliyorsan, hâlâ kader diyebilir misin?

Ve eğer diyemiyorsan, o zaman yıllarca inandığın neydi?

 Kader, bilinçsizin dini; gayret, uyanmışın lanetidir. Ve bu lanet, her gün yeniden yazmaya cesaret edebilenlerin alnına kazınır. Kader, direnmeyene işler. Sorgulamayanın alnına mühür gibi yapışır. Ama sorgulayanın, yoldan sapmaya cesaret edenin zihninde erimeye başlar. Yazgı, ancak onu yazan korkarsa güçlüdür; ama cesur olan için kader diye bir şey kalmaz. En keskin özgürlük, insanın kendi yazgısının yazarı olduğunu kavradığı fark ediştedir. O anda kader, susar.


Popular posts from this blog

Evreka Yanılgısı

ilayda ilayda
  İnsan, daima gerçeği aradığını söyler. Ama aslında, zihinsel huzuru arar. İnsan zihni belirsizliğe dayanamaz. Bu, yalnızca bir duygusal zayıflık değil; evrimsel bir getiridir.   Bilişsel psikolojide, özellikle tamamlanmamışlık hali (Zeigarnik etkisi) ve bilişsel tutarlılık teorileri gösterir ki, zihin boşluklara katlanamaz, bu insanın bilincinde huzursukluk yaratır. Ve zihinsel huzur, çoğu zaman bir cevapla gelir fakat bu cevabın doğruluğu her zaman en önemli faktör değildir. İnsan, duyduğu şeyin doğru olup olmadığını değil, ne kadar rahatlatıcı olduğunu ölçer. İşte o andan itibaren, hakikat arayışı yerini ikna arzusuna bırakır.Beyin, tamamlanmamış yapıları fark eder ve tamamlamaya çalışır (Gestalt kuramı). Evraka yanılgısı, bu tamamlayıcı dürtünün, yetersiz bilgiyle doyuma ulaşmasıdır. Duygusal rahatlama geldiğinde, zihinsel sorgu kesilir. Bu da öğrenmenin sonu ve dogmanın başlangıcı olur.  Bu, evreka yanılgısının başlangıcıdır. "Buldum" diyen insanın, aslında bul...
Read More

Adaletin Olmadığı Yerde Tanrı Susar

ilayda ilayda
 Bazı insanlar doğar doğmaz cehennemi solur. Henüz ilk kelimesi ağzından dökülmemişken, ölümün kokusunu içine çeker. Temiz bir suya ulaşamadan ölen çocuklarla, hayatı boyunca kristal bardakta içtiği suyun markasını beğenmeyen çocukların aynı dünyada var olması, hayatın adil olmadığı gerçeğinin basit bir yansımasıdır. Fakat garip olan, adaletsizlikten ziyade, bu adaletsizliğe anlam arayan insanın pes etmemiş oluşudur. Belki de en büyük ironi şudur; her defasında, olmayan bir adaleti kanıtlamak için ruhunu paralayan insan.  Burada karşımıza bir dualite kavramı çıkar; iyilik ve kötülük, karanlık ve aydınlık, hak eden ve hak etmeyen. İnsan aklı bu dengeye sarılmak ister çünkü kaos dayanılmazdır. Fakat gerçek, dengeyi umursamaz. Evren, iyiliğe de kayıtsız kalabilir, kötülüğe de. Bir annenin kucağında son nefesini veren aç bir bebekle, lüks yaşantısında hayatı boyunca tek bir acıya dokunmadan ölen zengin bir bedenin denkliği yoktur. Çünkü hiçbir sistematik kural, hiçbir ilahi yazgı,...
Read More

İnancın Anatomisi

ilayda ilayda
  İnanç, sıklıkla düşüncenin terk edildiği yerde doğar denir. Aslında insanların bir çoğunun sahip olduğu mantaliteye bakarsak, güçlü bir önermedir. Ancak aynı zamanda, üzerinde düşünülmesi gereken en büyük yanılsamalardan biridir.   Düşünmek, varoluşun en ağır yüklerinden biridir. İnanmak, omuzlara yüklü bir sorumluluk ve bilinmezlikle başa çıkabilecek bir ruhun tahammülünü gerektirir. İnsan ise doğası gereği, bilinmeyenin soğuk ve karanlık derinliklerine bakmaya cesaret edemez; çoğu zaman kesinlik peşindedir, belirsizlik sahip olduğu belki de en derin korkusudur. Bu yüzden cevaplar talep edilir, düşünce ise zamanla terk edilir. Ve o noktada, içinden yükselen en gürültülü ses, ‘hakikat’ olarak kabul edilir. Ne var ki, o ses, çoğu zaman insanın en temel korkularının kurnazca biçimlendirilmiş bir fısıltısından ibarettir; vicdanla karışmış alışkanlıkların ve boşluğun bir yansımasıdır. Sırtını bilincine dayadığını zannederken, düşüncelerini de sahip olduğu bilinci de umarsız...
Read More